Bộ chống sét là gì? Tìm hiểu vai trò và cách chọn lựa hiệu quả
Sét đánh là hiện tượng tự nhiên có thể gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho con người, thiết bị và công trình. Để giảm thiểu rủi ro, việc lắp đặt bộ chống sét là giải pháp an toàn và cần thiết, đặc biệt đối với khu vực thường xuyên xảy ra dông sét. Vậy bộ chống sét gồm những gì, hoạt động ra sao và cần lưu ý gì khi chọn mua? Cùng Nifcom tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Bộ chống sét là gì?
Bộ chống sét là hệ thống thiết bị có nhiệm vụ bảo vệ công trình, thiết bị điện khỏi tác động của sét đánh trực tiếp hoặc lan truyền gián tiếp qua đường dây điện, dây tín hiệu, mạng viễn thông. Việc lắp đặt bộ chống sét giúp hạn chế nguy cơ cháy nổ, hư hỏng tài sản và đảm bảo an toàn cho người sử dụng.
Cấu tạo của bộ chống sét
Một bộ chống sét hoàn chỉnh thường bao gồm 4 bộ phận chính, phối hợp chặt chẽ để đảm bảo dòng sét được xử lý an toàn, không gây ảnh hưởng đến công trình và thiết bị điện tử:
- Kim thu sét (thu lôi): Đây là bộ phận đầu tiên có nhiệm vụ thu dòng sét khi có hiện tượng sét đánh. Kim thu sét được lắp đặt ở vị trí cao nhất của công trình, thường làm bằng kim loại có khả năng dẫn điện tốt như đồng hoặc thép mạ đồng. Một số loại kim thu sét hiện đại còn được tích hợp công nghệ phát xung để tăng bán kính bảo vệ.
- Dây dẫn sét: Dây dẫn sét (hoặc dây thoát sét) có nhiệm vụ dẫn dòng điện từ kim thu sét xuống hệ thống tiếp địa. Dây phải có tiết diện đủ lớn, trở kháng thấp, chịu được dòng điện lớn trong thời gian ngắn. Vật liệu thường dùng là cáp đồng trần hoặc dây đồng bện lõi lớn.
- Hệ thống tiếp đất (tiếp địa): Là nơi dẫn dòng điện sét đi sâu vào lòng đất, giúp trung hòa điện áp và đảm bảo an toàn. Hệ thống tiếp địa gồm các cọc tiếp đất, dây tiếp địa và hóa chất tăng cường dẫn điện nếu cần. Kháng điện trở tiếp đất càng thấp thì hiệu quả chống sét càng cao.
- Thiết bị chống sét lan truyền: Đây là phần không thể thiếu trong hệ thống bảo vệ các thiết bị điện tử, điện dân dụng khỏi dòng xung sét lan truyền qua đường điện, cáp mạng, điện thoại… Thiết bị này thường được lắp trong tủ điện, phân phối theo từng cấp điện áp (L-N, N-E, L-E).
Xem thêm: Báo giá UPS online 1kVA – 3kVA RACK (UPS TESCOM) chính hãng, hàng chất lượng cao
Phân loại bộ chống sét
Việc phân loại bộ chống sét giúp người dùng dễ dàng lựa chọn giải pháp phù hợp với nhu cầu bảo vệ và đặc thù công trình. Dưới đây là 4 nhóm chính thường được sử dụng trong dân dụng và công nghiệp:
Bộ chống sét trực tiếp
Đây là hệ thống thu sét được lắp đặt ở bên ngoài công trình, có nhiệm vụ tiếp nhận dòng sét đánh trực tiếp từ không khí và truyền xuống đất một cách an toàn. Bộ chống sét trực tiếp bao gồm: kim thu sét, dây dẫn sét và hệ thống tiếp địa.
Thành phần chính:
- Kim thu sét: Đặt ở vị trí cao nhất của công trình, có khả năng thu dòng điện sét trong phạm vi rộng.
- Dây dẫn sét: Dẫn dòng điện từ kim thu xuống hệ thống tiếp đất.
- Hệ thống tiếp địa: Giải phóng dòng điện sét vào đất, đảm bảo an toàn cho công trình.
Ứng dụng phổ biến:
- Nhà cao tầng, biệt thự
- Nhà máy, xưởng sản xuất
- Trạm phát sóng viễn thông (BTS)
- Cột đèn, cột truyền hình, trạm biến áp
Ưu điểm:
- Bảo vệ toàn diện cho công trình khỏi sét đánh trực tiếp
- Bán kính bảo vệ rộng (đối với kim thu sét hiện đại)
Bộ chống sét lan truyền
Khác với sét đánh trực tiếp, sét lan truyền thường theo đường dây điện, dây tín hiệu và gây hư hỏng thiết bị điện, điện tử bên trong công trình. Bộ chống sét lan truyền được thiết kế để ngăn chặn dòng xung điện áp đột biến này.
Thành phần chính:
- Thiết bị chống sét lan truyền cấp 1, 2 hoặc 3 tùy theo mức độ bảo vệ
- Lắp trong tủ điện chính, tủ phân phối, tủ điều khiển hoặc gần thiết bị cần bảo vệ
Ứng dụng phổ biến:
- Nhà dân dụng, văn phòng
- Hệ thống điện trung tâm điều khiển
- Trung tâm dữ liệu, máy chủ
- Trạm điện, nhà máy công nghiệp
Ưu điểm:
- Bảo vệ thiết bị điện tử khỏi hư hại
- Ngăn ngừa cháy nổ do xung điện
- Phù hợp với mọi quy mô công trình
Bộ chống sét cho hệ thống tín hiệu (camera, mạng, điện thoại)
Hệ thống tín hiệu như camera giám sát, mạng LAN, điện thoại nội bộ dễ bị ảnh hưởng bởi sét lan truyền qua cáp tín hiệu. Bộ chống sét cho tín hiệu giúp bảo vệ thiết bị khỏi hiện tượng nhiễu và phá hủy do sét gây ra.
Thành phần chính:
- Bộ chống sét đường tín hiệu RJ45, RJ11, BNC, Coaxial…
- Lắp giữa đường tín hiệu và thiết bị đầu cuối (switch, camera, modem…)
Ứng dụng phổ biến:
- Văn phòng, nhà xưởng, trung tâm thương mại
- Hệ thống giám sát an ninh, hệ thống viễn thông
Ưu điểm:
- Bảo vệ kết nối ổn định, liên tục
- Hạn chế gián đoạn hoạt động do thiết bị bị sét đánh
Bộ chống sét cho hệ thống điện năng lượng mặt trời (solar)
Hệ thống điện mặt trời có cấu trúc lắp đặt ngoài trời và tiếp xúc trực tiếp với các yếu tố thời tiết, rất dễ bị ảnh hưởng bởi sét. Bộ chống sét cho solar bao gồm thiết bị chống sét cho cả dòng DC (giữa tấm pin và inverter) và AC (giữa inverter và hệ thống điện).
Thành phần chính:
- SPD DC (Surge Protective Device DC): chống sét cho đường điện 1 chiều
- SPD AC: chống sét cho đường điện xoay chiều
- Lắp tại tủ điện solar hoặc tủ điện chính
Ứng dụng phổ biến:
- Hệ thống điện mặt trời dân dụng
- Trang trại năng lượng mặt trời công nghiệp
Ưu điểm:
- Bảo vệ thiết bị inverter, tấm pin
- Duy trì hiệu suất vận hành liên tục
Tiêu chí chọn mua bộ chống sét chất lượng
Việc chọn đúng bộ chống sét không chỉ giúp bảo vệ tài sản, thiết bị điện tử mà còn đảm bảo an toàn cho con người. Dưới đây là những tiêu chí quan trọng cần cân nhắc khi chọn mua:
Phù hợp với nhu cầu sử dụng
Trước khi mua, bạn cần xác định rõ mục đích và phạm vi cần bảo vệ:
- Nhà ở, văn phòng nhỏ: Ưu tiên bộ chống sét lan truyền đơn giản, dễ lắp đặt.
- Nhà máy, tòa nhà cao tầng: Cần hệ thống chống sét trực tiếp kết hợp lan truyền chuyên nghiệp.
- Hệ thống camera, mạng, solar: Lựa chọn thiết bị chống sét chuyên dụng theo từng loại tín hiệu hoặc nguồn điện.
Việc chọn sai loại chống sét có thể khiến thiết bị không phát huy được hiệu quả, gây lãng phí hoặc rủi ro mất an toàn.
Tiêu chuẩn kỹ thuật rõ ràng
Một bộ chống sét chất lượng cần cung cấp đầy đủ thông số kỹ thuật như:
- Dòng xung sét tối đa (Imax)
- Cấp bảo vệ (Type 1, 2, 3)
- Điện áp hoạt động
- Đáp ứng tiêu chuẩn IEC 62305, TCVN 9385
Đừng mua các sản phẩm không rõ nguồn gốc, thiếu thông tin kỹ thuật, vì chúng có thể không đảm bảo khả năng bảo vệ thực tế.
Khả năng phối hợp trong hệ thống
Bộ chống sét nên dễ dàng kết nối và tương thích với hệ thống điện hiện có. Ví dụ:
- Thiết bị SPD phải lắp vừa tủ điện hiện tại
- Kim thu sét phải lắp được trên mái công trình
- Hệ thống tiếp địa phải phối hợp tốt với địa hình và kết cấu công trình
Nếu hệ thống lắp ráp thiếu đồng bộ, sẽ giảm hiệu quả chống sét và khó bảo trì về sau.
Xem thêm: Tổng hợp thông tin quan trọng cần biết về ổ cắm chống sét
Kết luận
Lắp đặt bộ chống sét là giải pháp hiệu quả giúp bảo vệ công trình, thiết bị và con người khỏi nguy cơ do sét gây ra. Tùy vào nhu cầu, hãy chọn loại chống sét phù hợp và ưu tiên sản phẩm từ thương hiệu uy tín, có thông số rõ ràng. Đừng quên thi công đúng kỹ thuật để đảm bảo an toàn và phát huy tối đa hiệu quả chống sét.
